Technisch lezen
Leerlingen met technisch leesproblemen begeleid ik met CONNECT of RALFI, ontwikkeld door A. Smits, Hogeschool Windesheim, Zwolle. Dit zijn interventieprogramma’s voor dyslectische leerlingen, maar ook voor leerlingen die op andere gronden leesproblemen ondervinden. Er wordt geen gebruik gemaakt van leesbladen, maar de kinderen lezen in een zelfgekozen boekje, op hun eigen niveau. Dit biedt de mogelijkheid om zoveel mogelijk bij de interesse van de leerling aan te sluiten en hen op die manier te blijven motiveren.
Het CONNECT programma bestaat uit drie delen en zijn bedoeld voor zeer frequente interventie (minimaal drie keer per week gedurende minimaal twintig minuten). In mijn praktijk voer ik twee keer in de week de begeleiding zelf uit en begeleid ouders zodat een deel van de sessies thuis kan worden gedaan.
CONNECT Klanken en Letters wordt toegepast in de eerste fase van het aanvankelijk leesproces, als het kind alle letters al aangeboden heeft gekregen maar ze nog niet allemaal vlot kan benoemen. Het doel is klankbewustzijn, letter-klankkoppeling en het verbeteren van de technische leeshandeling.
CONNECT Woordherkenning wordt toegepast in de volgende fase: het doel is het volledig omzetten van alle letters binnen woorden om tot woordherkenning te komen. Het gaat vooral om de nauwkeurigheid.
CONNECT Vloeiend Lezen daarentegen heeft vooral tot doel het vloeiend lezen van tekst en het automatiseren van de woordherkenning. Het is geschikt voor leerlingen die nog erg langzaam, maar nauwkeurig lezen en nog vaak gebruik maken van een spellende strategie. In deze fase hebben kinderen nog te weinig stilleesvaardigheden om zelfstandig voldoende “leeskilometers” te maken.
Voor leerlingen die langdurig veel te traag blijven lezen, maar wel de spellende leeshandeling beheersen is RALFI geschikt. Bij deze leerlingen blijft het AVI-niveau vrijwel stilstaan en het normale leesonderwijs blijkt ineffectief. Het centrale doel van RALFI is het verder verbeteren van de vloeiendheid en daarmee het leesniveau. Hiertoe lezen de leerlingen relatief moeilijke (een aantal AVI-niveaus hoger dan hun beheersingsniveau) teksten. In elke sessie van de week wordt met hetzelfde stuk tekst gewerkt, zodat de leerling aan het eind van die week die moeilijke bladzijde vloeiend kan lezen. Het positieve effect van dit “ondersteund herhaald lezen” is aangetoond.
Oorspronkelijk is RALFI ontworpen voor groepsgewijs gebruik, maar wordt ook met succes op individuele basis gebruikt. In mijn praktijk verzorg ik twee sessies per week op individuele basis en begeleid ik ouders zodat zij nog minstens twee keer in die week het programma thuis kunnen uitvoeren.
Binnen CONNECT en RALFI is een stimulerende en ondersteunende rol van de begeleider essentieel. De manier van werken is zodanig, dat het aantal leesfouten zo klein mogelijk blijft. Leesplezier en leesmotivatie worden gestimuleerd, hierbij spelen aantrekkelijkheid van de teksten, de kwaliteit van de sociale interactie rondom het boek en de succeservaring een belangrijke rol.
Begrijpend Lezen
Technisch lezen is een voorwaarde voor waar het eigenlijk om gaat… het verwerven van informatie uit teksten. Dit is één van de belangrijkste, zo niet dè belangrijkste vaardigheid die kinderen zich op de basisschool eigen moeten maken. In het voortgezet onderwijs worden de kinderen geacht zelfstandig hun geschiedenis- en aardrijkskundeteksten te kunnen lezen en begrijpen en deze informatie te verwerken in werkstukken.
Ondanks een goede technische leesvaardigheden hebben veel kinderen moeite met “Begrijpend Lezen”. Zij vinden het bijvoorbeeld moeilijk om de belangrijkste boodschap uit een tekst te halen, en hebben moeite met het doorzien van de opbouw van een tekst. Deels komt dit omdat ze zonder een oriëntatie op de tekst beginnen te lezen, deels omdat ze onvoldoende gebruik maken van leesstrategieën. Een andere beperkende factor kan een beperkte woordenschat vormen.
Uit onderzoek is bekend dat het bewust aanleren van leesstrategieën een gunstig effect heeft op het tekstbegrip. Met andere woorden: Begrijpend lezen is voor een belangrijk deel te leren.
Aan de hand van een diagnostische toets bepaal ik welke vaardigheden een leerling al beheerst en toepast en welke extra aandacht vereisen. Afhankelijk van de uitslag op deze toets wordt er systematisch aandacht besteed aan monitorstrategieën (metacognitieve strategieën, onder andere gericht op het onderscheiden van soorten teksten, het bepalen van het leesdoel, verwachtingen over de tekst opstellen, het leesdoel en leesgedrag te controleren en evalueren) en aan specifieke leesstrategieën (omgaan met onbekende woorden, herkennen van verwijswoorden, vinden van hoofdgedachte, ‘meedenken’ met schrijver, maken van een samenvatting, verwerken van de informatie). Ik gebruik hiervoor het remediërende programma “Begrijpend Lezen” van Zuid-Vallei.
Daarnaast wordt het geleerde uitgebreid toegepast op teksten die de leerling aanspreken. Ik bied daartoe zoveel mogelijk (soorten) teksten aan en hoop die nieuwsgierigheid naar de inhoud op te wekken. Als een kind iets echt wilt weten zal het ook graag de geleerde strategieën toepassen omdat hij dan beloond wordt met het antwoord op zijn vragen.